اشنایی با مونو سدیم فسفات و کاربردهای ان

مونوسدیم فسفات یکی از نمک های سدیم فسفات با فرمول شیمیایی  NaH2PO4 میباشد .به طور کلی سدیم فسفات به صورت مونو ،دی و تری سدیم فسفات تولید میشود . از نظر مولکولی این ماده حاوی یک اتم سدیم دو اتم هیدروژن  و یک استخلاف فسفات است .این ماده هم به صورت خشک و هم ابدار تولید میشود و فرم هیدراته ان به صورت مونو هیدرات یا یک ابه میباشد .برخی از خواص و ویژگی های فیزیکی این ماده در جدول زیر ذکر شده است :

خواص	مقادیر
فرمول شیمیایی	NaH2PO4
وزن مولی	119.98g/mol
شکل ظاهری	پودر کریستالی سفید رنگ
دانسیته	2.36g/cm3 (anhydrous)
حلالیت در آب	59.90 g/100mL(°0C)

 

روش تولید این ماده از واکنش خنثی سازی اسید فسفریک و دی سدیم فسفات مطابق با معادله واکنش زیر پیروی میکند:

Na2HPO4 + H3PO4 → 2NaH2PO4

کاربردها و موارد مصرف

این ماده دارای کاربردهای بسیاری در صتایع مختلف میباشد . صنایع غذایی،پزشکی و دندن پزشکی،تولید محصولات بهداشتی ومراقبت شخصی و ... از جمله صنایع مصرف کننده عمده مونوسدیم فسفات میباشند .

فسفر یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز بدن میباشد که برای ترمیم ،رشد و عملکرد بهتر بدن مورد نیاز است . این ماده میتواند به عنوان یک کنترل کننده PH و عامل بافر در بدن انسان به کنترل میزان PH کمک کند.

همچنین این ماده میتواند به عنوان یک مکمل غذایی در رژیم غذایی افرادی که دچار کمبود فسفر هستند برای تامین این ماده مغزی قرار گیرد  سطح فسفر را در بدن انسان در حد تعادل نگهدارد .

علاوه بر این  این ماده به دلیل خواص بسیاری که در زمینه مراقبت از سلمت دندان دارد در تولید خمیر دندان مورد استفاده قرار میگیرد چون هم به عنوان عامل پاک کننده و محافظت کننده و هم به عنوان یک عامل موثر در جلوگیری از پوسیدگی دندان در تولید محصولات بهداشتی مثل خمیر دندان  و محلول های دهانشویه مورد استفاده قرار میگیرد.

علاوه بر این از این ماده در صنایع دیگری مثل تولید کاش و سرامیک ،تولید منسوجات در صنایع نساجی و همچنین تصفیه اب و پساب مورد استفاده قرار میگیرد .

در صنعت نساجی از مونو سدیم فسفات به عنوان یک ماده شیمیایی عامل تثبیت کننده و نرم کننده استفاده میشود .

دی سدیم فسفات

دی سدیم فسفات چیست؟ این ماده شیمیایی که با نام سدیم هیدروژن فسفات نیز شناخته میشود ترکیبی معدنی با فرمول شیمیایی Na2HPO4 است .این ماده دارای چندین فرم هیدراته میباشد که شامل دو آبه،هفت آبه ،هشت آبه،و دوازده آّبه است.

محلول دی سدیم فسفات در اب یک محلول قلیایی با PH 8-11 است

وزن مولکولی:

دی سدیم فسفات خشک: 141/96گرم بر مول

دی سدیم فسفات دو آبه: 177.99 گرم بر مول

دی سدیم فسفات هفت آبه : 268.07گرم بر مول

شکل ظاهری این ماده : پودر کرستالی سفید رنگ و بدون بو است.

نقطه ذوب:250  درجه سانتی گراد

دانسیته:1.7 گرم بر سانتی متر مکعب

حلالیت در آب:

7.7  گرم در 100 میلی لیتر آب در 20 درجه سانتیگراد

11.8 گرم در 100 میلی لیتر آب در 25 درجه سانتی گراد

فرایند تولید

روش تولید این ماده از واکنش فسفریک اسید که با سدیم هیدروکسید خنثی میشود است

در روش تولید صنعتی که برای تولید دی سدیم فسفات در مقیاس زیاد استفاده میشود تولید این ماده در دو مرحله صورت میگیرد

CaHPO4 + NaHSO4 → NaH2PO4 + CaSO4

NaH2PO4 + NaOH → HNa2PO4 + H2O

 

کاربرد ها

این ماده دارای کاربردهای زیادی در صنایع مختلف است .

از گرید خوراکی این ماده در تولید محصولات غذایی استفاده میشود این ماده برای تقویت ارزش غذایی و بهبود عملکرد پخت و پز استفاده میشوند . این ماده در تولید غذاهایی مثل ماکارونی و انواع پاستا نیز به کار میرود .زیرا افزودن دی سدیم فسفات فرایند پخت را سرعت میبخشد.همچنین در فرایند مرتبط با تولید شیر خشک و فرایند تغلیظ این ماده استفاده میشود چرا که به دلیل نقش بافری این ماده در این فرایند از ژله ای شدن شیر جلوگیری میکند.

از دیگر محصولات غذایی که در تولید انها دس یدیم فسفات میتواند نقش داشته باشد محصولاتی مانند فراورده های گوشتی ،کنسرو ها،سس ها،پودر های ژله ،شیر خشک و شکلات ها است .این ماده ب عنوان یک عامل انتی کیکینگ به محصولات غذایی افزوده میشود.

در تولید برخی محصولات لبنی مانند پنیر ها این ماده نقش امولسیفایر را ایفا میکند.

در صنعت از دی سدیم فسفات برای تصفیه اب و کاهش سختی اب استفاده میشود.

استفاده از این ماده  تشکیل رسوب های کلسیم را به تعویق می اندازد و ماده موثری در تصفیه آب میباشد. به علاوه در پزشکی نیز به منظور کاهش میزان کلیسم بالای خون از این ماده استفاده میشود.

علاوه بر موارد ذکر شده دی سدیم فسفات در صنعت در تولید خاموش کننده های اتش ،سرامیک ،لعاب کاری ،نساجی ،تولید محصولات شوینده و پاک کننده ، صنایع بافر سازی ،صنایع تولید لاستیک  نیز به کار میرود.

ایمنی

دی سدیم فسفات یک ماده شیمیایی بی خطر تلقی میشود این ماده ماهیت سمی برای انسان و محیط زیست ندارد